سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست و چگونه کار می‌کند؟

سیستم اعلام حریق آتش ‌آدرس پذیر، سیستمی است که برای شناسایی زودهنگام حریق در محیط‌های مختلف طراحی شده و وظیفه آن اطلاع‌رسانی به افراد حاضر و سیستم‌های ایمنی جهت کاهش خسارات جانی و مالی است. این سیستم با استفاده از حسگرها و تجهیزات پیشرفته، عوامل مختلف آتش‌سوزی مانند دود، حرارت، شعله و گازهای ناشی از حریق را شناسایی می‌کند.

تا پایان با ما همراه باشید به مطالب بیشتری در این زمینه خواهیم پرداخت.

معرفی سیستم‌های اعلام حریق و اهمیت آن‌ها در حفظ ایمنی

سیستم‌های اعلام حریق از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند که هر یک نقشی کلیدی در عملکرد صحیح این سامانه دارند. عملکرد نادرست یا اختلال در هر یک از این بخش‌ها می‌تواند فرآیند شناسایی و اطلاع‌رسانی حریق را مختل کند. در ادامه، به بررسی اجزای مختلف سیستم‌های اعلام حریق و نقش آن‌ها در ارتقای ایمنی می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: چرا قیمت دتکتور گاز متان خانگی مهم است؟

سیستم اعلام حریق معمولی یا متعارف ( Conventional )

این سامانه با استفاده از یک LED سنسور، محل وقوع حریق را به راحتی شناسایی می‌کند. دستگاه اعلام حریق مذکور از نظر هزینه به‌صرفه‌تر بوده و عموما در فضاهای کوچک یا کسب‌وکارهای محدود به کار گرفته می‌شود. بعلاوه، در این نوع سیستم، ساختمان به چندین بخش شناسایی (زون) تقسیم شده که هر بخش شامل یک یا چند حسگر است.

تمامی حسگرها و شستی های اعلام حریق موجود در هر بخش به یک مدار اختصاصی در پنل کنترل مرکزی متصل می‌شوند. همچنین، زنگ‌ها یا هشدارها از طریق سیم‌کشی جداگانه دو رشته‌ای به یک حلقه مشخص متصل می‌گردند. با فعال شدن حسگرها، پنل کنترل به صورت دقیق بخشی از ساختمان را که حریق یا حادثه در آن رخ داده نمایش می‌دهد.

این سیستم یک نقص عمده دارد و آن این است که برای شناسایی دقیق منبع هشدار مکان آتش سوزی، نیاز به بررسی دستی و حضوری منطقه است. این موضوع در شرایط بحرانی می‌تواند فرآیند مدیریت حادثه را پیچیده کرده و زمان واکنش را طولانی‌تر کند. سیستم‌های اعلام حریق معمولی یا کانونشنال، تنها امکان شناسایی یک منطقه  را فراهم می‌کنند و جزییات محل ، مانند کدام طبقه یا کدام واحد را مشخص نمیکنند.

به عبارت دیگر، این سیستم‌ها تنها محدوده تقریبی وقوع حریق را مشخص می‌کنند و جزئیات بیشتری ارائه نمی‌دهند.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر ( Addressable )

این نوع سیستم شامل مجموعه‌ای از تجهیزات و حسگرهای شناسایی حریق است که به یک کنترل پنل مرکزی متصل می‌شوند. برخلاف سیستم‌های اعلام حریق معمولی، سامانه‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر قادر به ارائه اطلاعات دقیق درباره هر حسگر به صورت جداگانه هستند. در این فناوری، هر دستگاه دارای کد شناسایی یا آدرس ویژه‌ای است که مختص به همان دستگاه بوده و علاوه بر آن، هر منطقه و حسگر نیز به طور جداگانه آدرس‌دهی شده است.

این قابلیت به شما این امکان را می‌دهد که با فعال شدن آژیر (بر اثر تشخیص دود یا عوامل مشابه توسط حسگرها)، محل دقیق وقوع حادثه را شناسایی کنید. به همین علت، سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر اغلب با عنوان سیستم‌های اعلام حریق هوشمند شناخته می‌شوند.

سیستم‌های آدرس‌پذیر از نظر شناسایی، انعطاف‌پذیری و سرعت عملکرد نسبت به سیستم‌های معمولی برتری دارند، اما هزینه‌های بالاتری دارند و بیشتر در فضاهای بزرگ یا ساختمان‌های تجاری به کار می‌روند. این نوع سیستم‌ها به خصوص در ساختمان‌های مسکونی با طبقات یا واحدهای متعدد، گزینه مناسبی برای نصب و استفاده هستند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با اسپری تست دتکتور دود و کاربردهای آن در ایمنی ساختمان

سیستم اعلام حریق دستی شستی اعلام حریق

این سیستم اعلام حریق به طور مداوم به حضور اپراتور نیاز دارد زیرا فعال‌سازی هشدارها باید به صورت دستی توسط فرد انجام شود. تمامی ساختمان‌هایی که از سیستم‌های اعلام حریق خودکار استفاده می‌کنند، باید به طور همزمان دارای سیستم اعلام حریق دستی نیز باشند.

سیستم اعلام حریق خودکار به صورت اتوماتیک آژیر را فعال می‌کند. این سیستم شامل تعدادی حسگر حساس به محصولات آتش‌سوزی (دود ، شعله ، حرارت)  است که در صورت شناسایی این محصولات، به طور خودکار بدون نیاز به دخالت انسان، آژیر را به صدا درآورده و به ساکنان هشدار می‌دهند. همچنین، سیستم خودکار اعلام حریق به دو بخش موضعی و مرکزی تقسیم می‌شود.

 

فعالسازی سیستم اعلام حریق بصورت دستی ( با استفاده از شستی اعلام حریق) به منظور این طراحی شده که افراد در یک ساختمان بتوانند با اقدام به موقع خود، در صورت شناسایی آتش یا دود، خطر را به سرعت به اطلاع سایر ساکنان و مسئولین برسانند. این سیستم از ابزارهایی مانند شستی‌های فشاری یا کشیدنی (که به آن‌ها Manual Call Points یا MCPs گفته می‌شود) برای فعال‌سازی استفاده می‌کند.

بعلاوه، این تجهیزات در نقاط مختلف ساختمان، مانند راهروها، ورودی‌ها و محل‌های تجمع، به گونه‌ای نصب می‌شوند که به راحتی قابل دسترس باشند. هنگامی که یک دکمه فشرده می‌شود، پیامی به سیستم کنترل اعلام حریق منتقل می‌گردد. این سیستم به سرعت واکنش‌های ضروری را برای آگاه‌سازی افراد حاضر و انجام اقدامات بعدی آغاز می‌کند.

این اقدامات می‌توانند شامل به صدا درآوردن آژیرهای هشدار، ارسال خودکار پیام به مراکز آتش‌نشانی و روشن کردن چراغ‌های نشان‌دهنده مسیر خروج باشند. سیستم‌های دستی اعلام حریق با عملکردی ساده طراحی شده‌اند و برای فعال شدن به ارتباط مستقیم میان فرد مشاهده‌کننده حادثه و سامانه هشدار وابسته‌اند.

این سیستم‌ها معمولا در ساختمان‌های کوچک‌تر که نیازی به تجهیزات پیچیده و خودکار ندارند، به کار می‌روند.

شستی های اعلام حریق جزو لازم و اجباری سیستم اعلام حریق هستند و در کلیه سیستمها به کار میروند. چرا که درصد اطمینانی که به چشم خود داریم بسیار بیشتر از سیستمهای اتوماتیک است.

نگهداری مناسب و آموزش صحیح کاربران برای استفاده مؤثر از این نوع سیستم‌ها اهمیت زیادی دارد.

بیشتر بخوانید: چه ساختمان‌هایی نیاز به سیستم کشف و اعلام حریق ساختمان دارند؟

مزایا و معایب سیستم آدرس پذیر چیست؟

سیستم آدرس پذیر شامل مزایا و معایب مختلفی است. در ادامه به این موارد می‌پردازیم.

مزایای سیستم آدرس پذیر	معایب سیستم آدرس پذیر
قابلیت شناسایی دقیق محل حریق	هزینه نصب و تجهیزات بالا
کاهش زمان واکنش در مواقع اضطراری	نیاز به تخصص برای نصب و راه‌اندازی
امکان مدیریت و کنترل از راه دور	نیاز به نگهداری و سرویس منظم
کاهش خطاهای سیگنال‌دهی	پیچیدگی بیشتر نسبت به سیستم‌های متعارف
افزایش کارایی در ساختمان‌های بزرگ	نیاز به برنامه‌ریزی دقیق برای عملکرد مناسب

اجزای اصلی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست؟

اجزای اصلی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر شامل چندین مورد است. برخی از این اجزا عبارتند از:

کنترل پنل اعلام حریق

مرکز کنترل سیستم اعلام حریق به عنوان بخش اصلی و حیاتی این سیستم عمل می‌کند و نقش شناسایی دقیق محل وقوع آتش‌سوزی را ایفا می‌نماید. این مرکز اطلاعات مختلف را از حسگرها دریافت کرده و آن‌ها را به دستگاه‌های هشداردهنده ارسال می‌کند. همچنین، وظیفه نظارت کامل بر ورودی‌ها، خروجی‌ها و هماهنگی کلی سیستم را برعهده دارد و عملکرد کلی سیستم را مدیریت می‌کند.

دتکتور اعلام حریق

حسگرها اطلاعات را به واحد کنترل مرکزی منتقل می‌کنند و این واحد بر اساس داده‌های دریافتی، وظیفه صدور دستورات لازم به بخش‌های مختلف سیستم را برعهده دارد. حسگرها دارای انواع گوناگونی هستند که هر کدام عملکرد متفاوتی دارند و به همین دلیل، دستورات متنوعی از سوی واحد کنترل به اجزای سیستم صادر می‌شود.

از جمله انواع حسگرها می‌توان به حسگر حرارتی، حسگر شعله، حسگر پرتوی، حسگر چندمنظوره و حسگر دود اشاره کرد.

دتکتور حرارتی

حسگر حرارتی با تشخیص دمای ثابت عمل کرده و در صورتی که دما از حد تعیین‌شده ( استاندارد 70 درجه سانتیگراد)فراتر رود، سیگنال هشدار آتش‌سوزی را به مرکز کنترل ارسال می‌کند. عملکرد این حسگر مشابه فیوزهای برق بوده و از آلیاژ یوتکتیک ساخته شده است. این آلیاژ با رسیدن به دمای مشخص، از حالت جامد به مایع تبدیل شده و فرآیند ارسال هشدار به مرکز کنترل فعال می‌شود.

دتکتور دودی

حسگر دود دارای دو بخش اصلی است؛ یکی برای پایش تغییرات دما، رطوبت و فشار، و دیگری که حاوی منبع رادیواکتیو آلفا است و وظیفه یونیزه کردن هوای عبوری را بر عهده دارد. هنگامی که دود وارد محفظه می‌شود، جریان رادیواکتیو کاهش می‌یابد و این تغییر به عنوان سیگنال هشدار به پنل مرکزی ارسال می‌گردد.

دتکتور پراکنده نور  نوری لیزری

حسگر پراکندگی نوری بر اساس پدیده تندال کار می‌کند ارسال و دریافت پرتو های نور کار میکند. در این حسگر، از یک منبع نور و یک رفلکتور استفاده میشود فتوسل در یک محفظه تاریک قرار دارند، به گونه‌ای که نور مستقیما از دتکتور به رفلکتور روبرو میتابد به فتوسل نمی‌تابد. زمانی که دود وارد محفظه می‌شود، نور منبع پراکنده شده و بخشی از آن به فتوسل برخورد می‌کند. سیگنال تولید شده توسط فتوسل برای ارسال هشدار آتش‌سوزی به مرکز کنترل استفاده می‌شود. تا وقتی که پرتو نور از دتکتور به رفلکتور روبرو که ممکن است تا 100 متر  در دتکتورهای جدید تر تا 1200 متر دورتر قرار گرفته باشد ، برخورد میکند و بازتاب آن مجددا به دتکتور بر میگردد  وضعیت نرمال است ، اما وقتی این رفت و برگشت نور قطع شود، نشانه وجود دود در محیط بوده و سیگنال هشدار به آژیرها یا به مرکز اعلام حریق ارسال میگردد.

بیشتر بخوانید: شعاع پوشش دتکتور شعله چقدر است و چه عواملی بر آن تاثیر می‌گذارند؟

نحوه عملکرد سیستم آدرس پذیر

در یک سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، تمامی تجهیزات از جمله آژیرها، ورودی‌ها، خروجی‌ها، شستی‌ها و سایر اجزا در قالب یک حلقه یا لوپ قرار می‌گیرند. این سیستم قادر است با هر حلقه مساحتی حدود ۱۰ هزار متر مربع را بدون توجه به تعداد دتکتورها تعداد 127 المان سیستم اعلام حریق را پوشش دهد. با این حال، در چنین سیستمی امکان شناسایی دقیق وضعیت هر دتکتور نسبت به هشدار یا نزدیکی به آلارم وجود ندارد دارد.

می‌توان نتیجه گرفت که اثرات محیطی مانند گرد و غبار به سادگی قابل شناسایی نیستند. در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، هر یک از تجهیزات دارای آدرس منحصربه‌فردی است که به صورت مستقل بر روی کنترل‌کننده سیستم تعریف می‌شود. این آدرس‌ها به کنترل پنل کمک می‌کنند تا اجزای مختلف را شناسایی کرده و از طریق تبادل داده‌ها وقوع حریق را تشخیص داده و اعلام نماید.

در این نوع سیستم، تقسیم‌بندی مناطق به صورت کاملا نرم‌افزاری و از طریق کنترل پنل صورت می‌گیرد، به طوری که امکان پوشش چندین منطقه در یک حلقه وجود دارد. همچنین، ارتباط و تبادل اطلاعات میان تجهیزات و پنل مرکزی سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر از طریق یک جفت سیم ویژه انجام می‌شود که وظیفه انتقال سیگنال‌ها و تغذیه تجهیزات را بر عهده دارد.

تفاوت سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و معمولی چیست؟

سیستم‌های متعارف به عنوان نخستین نسل از سیستم‌های اعلام حریق، وارد بازار شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. اصلی‌ترین تفاوت این دو نوع سیستم به شیوه ارتباط تجهیزات میدانی با پنل مرکزی بازمی‌گردد. با این حال، علاوه بر این تفاوت اصلی، موارد دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

سیم کشی

سیستم‌های اعلام حریق متعارف دارای زون‌هایی هستند که در واقع تنها به عنوان مدار عمل می‌کنند. در مقابل، سیستم‌های آدرس‌پذیر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هر دستگاه میدانی از طریق یک مدار ارتباطی مجزا با پنل مرکزی در ارتباط است. به بیان ساده‌تر، در سیستم‌های آدرس‌پذیر، یک سیم اصلی وجود دارد که تمامی دستگاه‌ها را به پنل کنترل مرکزی متصل می‌کند.

این در حالی است که در سیستم‌های متعارف، هر دستگاه از طریق سیمی جداگانه به پنل متصل می‌شود. به همین دلیل، سیستم‌های آدرس‌پذیر نسبت به مدل‌های متعارف به سیم‌کشی کمتری نیاز دارند و نصب آن‌ها ساده‌تر است.

هزینه

تفاوت میان سیستم‌های اعلام حریق متعارف و آدرس‌پذیر در هزینه‌ها نیز به وضوح قابل مشاهده است. اگرچه قیمت خرید سیستم‌های متعارف پایین‌تر است، اما به دلیل نیاز به سیم‌کشی گسترده و پیچیده، هزینه نصب آن‌ها بالاتر خواهد بود. اجرای این سیستم‌ها زمان بیشتری می‌برد و نیازمند استفاده از کابل‌های بیشتری است.

در مقابل، سیستم‌های آدرس‌پذیر با وجود پیشرفته‌تر بودن، هزینه نصب کمتری دارند. با در نظر گرفتن دقت بالای این سیستم‌ها در تشخیص سریع حریق و کاهش خسارات احتمالی، انتخاب سیستم‌های آدرس‌پذیر در بلندمدت به صرفه‌تر خواهد بود. علاوه بر این، احتمال ایجاد هشدارهای اشتباه در این سیستم‌ها کمتر است، که از وقوع هزینه‌های اضافی ناشی از این خطاها جلوگیری می‌کند.

عملکرد

از لحاظ کارایی، سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر به دلیل فناوری پیشرفته‌تر خود، قابلیت کنترل بیشتری را ارائه می‌دهند و انعطاف‌پذیری بالاتری دارند. این سیستم‌ها گاهی به عنوان سیستم‌های اعلام حریق هوشمند نیز شناخته می‌شوند. یکی از مزایای قابل توجه این مدل‌ها، کاهش احتمال صدور هشدارهای اشتباه است.

با این حال، این موضوع به معنای ناکارآمدی سیستم‌های متعارف نیست؛ بلکه عملکرد آن‌ها در مقایسه با مدل‌های آدرس‌پذیر محدودتر بوده و امکانات کمتری را فراهم می‌کنند.

ویژگی	سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر	سیستم اعلام حریق معمولی
عملکرد	پیشرفته‌تر و هوشمندتر	محدودتر
نیاز به سیم‌کشی	کمتر	بیشتر
هزینه خرید	بیشتر	کمتر
هزینه نصب	کمتر	بیشتر

نکات کلیدی برای نصب و نگهداری چیست؟

برای نصب و نگهداری سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، رعایت نکات زیر بسیار ضروری است:

انتخاب مکان مناسب برای نصب دستگاه‌های میدانی باید در مکان‌هایی نصب شوند که به‌طور کامل محیط مورد نظر را پوشش دهند. همچنین، پنل مرکزی باید در مکانی امن و دور از رطوبت، گرد و غبار و منابع حرارتی قرار گیرد.

کابل‌کشی صحیح و استاندارد

استفاده از کابل‌های با کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای ایمنی برای جلوگیری از خرابی‌های احتمالی در آینده اهمیت زیادی دارد. همچنین، کابل‌ها باید به‌طور دقیق و بدون پیچیدگی زیاد نصب شوند تا از اختلال در عملکرد جلوگیری گردد.

نصب منبع تغذیه پشتیبان

نصب باتری یا منبع تغذیه پشتیبان به‌طور صحیح ضروری است تا در صورت قطع برق، سیستم اعلام حریق به کار خود ادامه دهد.

نگهداری و بازبینی منظم

برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم، باید دستگاه‌های میدانی به‌طور منظم بازبینی و تمیز شوند. همچنین، باید عملکرد سیستم به‌طور دوره‌ای تست شود تا از عدم وجود مشکلات احتمالی آگاه شویم.

بیشتر بخوانید: دتکتور شعله‌ای چیست؟

کلام پایانی

سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و موثرترین راه‌حل‌ها برای حفاظت از محیط‌های مختلف در برابر خطرات آتش‌سوزی شناخته می‌شوند. این سیستم‌ها با دقت بالا در شناسایی حریق، کاهش هشدارهای کاذب و قابلیت تنظیم به نیازهای خاص محیط، بهبود چشمگیری در امنیت و مدیریت بحران ارائه می‌دهند.

با نصب صحیح، نگهداری منظم و استفاده از تکنولوژی‌های روز، سیستم‌های آدرس‌پذیر می‌توانند به عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن برای حفاظت از جان و مال افراد و جلوگیری از خسارات مالی ناشی از آتش‌سوزی عمل کنند. در صورت هر گونه ابهام در پایان صفحه سایت اسپین الکتریک کامنت بگذارید تا کارشناسان سایت به خوبی شما عزیزان را راهنمایی کنند.

سوالات متداول

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر چگونه کار می‌کند؟

در سیستم‌های آدرس‌پذیر، هر تجهیز (مانند دتکتورها، آژیرها و شستی‌ها) یک آدرس منحصربه‌فرد دارد. این آدرس‌ها از طریق پنل مرکزی قابل شناسایی هستند و هنگام وقوع حریق یا خطا، مکان دقیق آن بر روی پنل نمایش داده می‌شود.

آیا سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر قابلیت اتصال به شبکه‌های هوشمند را دارند؟

بله، این سیستم‌ها قابلیت اتصال به سایر سیستم‌های هوشمند ساختمان، مانند سیستم‌های تهویه، روشنایی اضطراری و آسانسورها را دارند. این قابلیت‌ها باعث افزایش ایمنی و هماهنگی بیشتر در مواقع اضطراری می‌شود.

چه نوع دتکتورهایی در سیستم‌های آدرس‌پذیر استفاده می‌شوند؟

در این سیستم‌ها می‌توان از انواع دتکتورهای دود، حرارت، شعله و ترکیبی استفاده کرد. نوع دتکتور انتخابی به نیاز ساختمان و محیط نصب بستگی دارد.

آیا نصب سیستم آدرس‌پذیر برای ساختمان‌های قدیمی امکان‌پذیر است؟

بله، نصب این سیستم‌ها در ساختمان‌های قدیمی امکان‌پذیر است، اما ممکن است نیاز به تغییراتی در سیم‌کشی یا زیرساخت‌ها وجود داشته باشد. همچنین، توصیه می‌شود این فرآیند توسط کارشناسان حرفه‌ای انجام شود.