سیستم اطفاء حریق
تاریخچه :
سیستم اطفاء حریق به عنوان یکی از ابزارهای مهم و حیاتی در مبارزه با حریق، از قدیمی‌ترین دوره‌های تاریخ آغاز شده است. در طول زمان، این سیستم‌ها تکامل یافته‌اند و از روش‌های ساده ترشروع کرده، تا به فناوری‌های پیشرفته و هوشمند در حال حاضر پیشرفت کرده‌اند.
در گذشته، سیستم اطفاء حریق از روش‌های سنتی مانند استفاده از آب، خاک و سایر مواد خاموش کننده استفاده می‌کردند. از جمله روش‌های قدیمی‌تر اطفاء حریق می‌توان به استفاده از سیب‌زمینی پخته شده به عنوان مواد خاموش کننده اشاره کرد.
در سده‌های اخیر، با پیشرفت تکنولوژی، سیستم اطفاء حریق حریق به شکلی پیچیده‌تر و هوشمندتر طراحی شده‌اند. استفاده از دتکتورهای دود و حرارتی، سیستم‌های اعلام حریق، شستی‌های اتوماتیک و سایر اجزای هوشمند به منظور تشخیص و مبارزه با حریق در ساختمان‌ها و اماکن مختلف، بر اساس استانداردهای بین‌المللی توسعه یافته‌اند.
همچنین، سیستم اطفاء حریق امروزی با استفاده از فناوری‌های مدرن مانند شبکه‌های بی‌سیم، سیستم‌های هوشمند و اتصال به شبکه‌های اینترنت اشیاء (IoT)، قابلیت‌های بیشتری را برای کنترل و مدیریت بهتر حریق ارائه می‌دهند. این امکانات شامل ارسال هشدارهای خودکار، تشخیص دقیق‌تر حریق و اتصال به سیستم‌های مرکزی برای نظارت و کنترل در هر زمان و مکانی می‌باشد.
به طور خلاصه، تاریخچه سیستم‌های اطفاء حریق نشان می‌دهد که این سیستم‌ها از روش‌های سنتی تا به فناوری‌های پیشرفته امروزی، از تکاملات بسیاری عبور کرده‌اند که هدف آنها حفاظت از انسان و ممتلکات در برابر خطرات حریق بوده است.
ماشین آتش‌نشانی
اولین ماشین آتش‌نشانی به نام “شاهین” (Shaykh al-But) در سال ۶۴۷ هجری قمری (معادل سال ۱۲۴۹ میلادی) توسط نصیر الدین طوسی، یک مهندس و مخترع ایرانی، ساخته شد. این ماشین آتش‌نشانی از آهن و برنج ساخته شده بود و به دو موتور آبگرم کوهی مجهز بود که با اصطکاک بین چرخ‌ها و جاده، آب را به بالا می‌کشید تا به محل آتش‌نشانی برساند. این ماشین آتش‌نشانی به عنوان اولین ماشین آتش‌نشانی معروف است و نمادی از پیشرفت فناوری در زمینه حفاظت از زندگی و ممتلکات است.
انواع مواد خاموش کننده آتش
در سیستم اطفاء حریق از مواد مختلفی استفاده می‌شود که عمدتاً شامل آب بخار، WATER MIST و انواع گازها می‌شوند. در زیر، انواع این مواد همراه با فرمول شیمیایی آنها ذکر شده است:
1. **آب بخار (Steam) H2O
2. **واتر میست یا غبار آب (Water Mist):**
– واترمیست به صورت رشته‌ای از قطره‌های آب به صورت پوششی سریع و بسیار ریز تولید می‌شود. این قطرات آب به دلیل سرعت و فشار بالا، به اندازه کافی کوچک هستند که در معرض حرارت به سرعت تبخیر کنند و در نتیجه انرژی احتراق را تا حد زیادی جذب کنند.
3. **گازهای اطفاء حریق:**
الف) گازهای اعتیادی مانند CO2، HFC-227ea (FM-200)، HFC-125 (FE-25)، HFC-23 (FE-13)
– CO2: فرمول شیمیایی: CO2
– HFC-227ea (FM-200): فرمول شیمیایی: CF3CHFCF3
– HFC-125 (FE-25): فرمول شیمیایی: CF3CHF2
– HFC-23 (FE-13): فرمول شیمیایی: CHF3
ب) گازهای انگلقتی مانند هالون‌ها (Halons) مثل Halon 1301 (CF3Br) و Halon 1211 (CF2ClBr)
– Halon 1301: فرمول شیمیایی: CF3Br
– Halon 1211: فرمول شیمیایی: CF2ClBr
این مواد به عنوان وسایلی برای خنک‌کردن و مهار منطقه حریق استفاده می‌شوند، که این مواد بسته به نوع سیستم و محیط استفاده متفاوت می‌باشند.
سیستم اطفاء حریق از گازهای مختلفی برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند، که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی دارند. در ادامه، به توضیحات بیشتری در مورد هر یک از این گازها می‌پردازیم:
**1. CO2 (دی‌اکسید کربن):**
CO2 یک گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بدون طعم است که به عنوان یک گزینه معمول برای اطفاء حریق استفاده می‌شود. این گاز به صورت مایع در مخازن فشرده شده و در زمان اطلاق، تبخیر و به فرم گاز تبدیل می‌شود. CO2 باعث کاهش غلظت اکسیژن در محیط می‌شود و با از بین بردن اکسیژن، آتش را خاموش می‌کند. این گاز به ویژه برای آتش‌نشانی‌هایی که در محیط‌های با فضای بسته و کم اکسیژن مانند انبارها و تأسیسات صنعتی اتفاق می‌افتد، مناسب است.
**2. HFC-227ea (FM-200):**
این گاز یکی از جایگزین‌های محیط‌زیستی برای گازهای اعتیادآور مانند هالون‌ها است. FM-200 یک گاز غیررسوبی و بی‌رنگ است که باعث مهار آتش می‌شود. این گاز، در صورت اطلاق، به سرعت می‌پاشد و در عرض چند ثانیه تبخیر می‌شود. FM-200 از اکسیژن جذب می‌کند و با ایجاد تغییرات شیمیایی در رابطه با آتش، آتش را خاموش می‌کند. این گاز به دلیل عملکرد سریع و ایمنی بالا، برای استفاده در اماکنی مانند ادارات، بانک‌ها، سالن‌های سرور، وسایل الکتریکی حساس و غیره، مناسب است.
**3. HFC-125 (FE-25):**
FE-25 نیز یک گاز غیررسوبی و بی‌رنگ است که به عنوان یک گزینه موثر و قابل اعتماد برای سیستم اطفاء حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گاز اکسیژن را از محیط جذب می‌کند و با مهار آتش، آتش را خاموش می‌کند. FE-25 از نظر محیط‌زیستی از گازهای سریعاً بازیافت می‌شود و اثرات مخربی بر روی ازتون از آن به جای گازهای دیگر به حداقل می‌رسد. به دلیل ویژگی‌های بی‌خطر و بدون آسیب برای انسان، این گاز برای استفاده در محیط‌هایی مانند بانک‌ها، مراکز داده، موزه‌ها، اتاق‌های سرور، ادارات و غیره، مناسب است.
**4. HFC-23 (FE-13):**
FE-13 نیز یک گاز موثر و کارآمد برای سیستم اطفاء حریق است. این گاز نیز از اکسیژن جذب می‌کند و با کاهش غلظت اکسیژن، آتش را خاموش می‌کند. FE-13 به دلیل عدم اثرات مخرب بر روی اتمسفر و سازگاری با محیط زیست، برای استفاده در مکان‌هایی که با محیط‌زیست و انسان‌ها همراه هستند، مناسب است.
در کل، انتخاب گاز اطفاء حریق بستگی به نوع آتش، محیط، ابعاد محیط، ویژگی‌های محیط‌زیستی و ایمنی مورد استفاده دارد. برای اطمینان از انتخاب درست، مهم است که به این عوامل توجه و مطالعه دقیقی انجام شود.