در صنایع حساس به حریق، تشخیص زودهنگام آتش می‌تواند تفاوت بین فاجعه و نجات باشد. یکی از استانداردهای مرجع در طراحی سیستم‌های اعلام حریق، استاندارد NFPA 72 است که در بخش 17.8 به بررسی آشکارسازهای انرژی تابشی می‌پردازد. این مقاله بر اساس همین بخش تدوین شده و نگاهی تخصصی دارد به انتخاب، نصب و فاصله‌گذاری آشکارسازهای شعله و جرقه با تمرکز بر الزامات NFPA 72.
انواع آشکارسازهای انرژی تابشی
بر اساس بند 17.8.1.3 استاندارد، آشکارسازهای انرژی تابشی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
- آشکارساز شعله (Flame Detector)
- آشکارساز جرقه/ذغال (Spark/Ember Detector)
هدف این آشکارسازها، تشخیص تابش انرژی ساطع‌شده از شعله یا جرقه است و برای کارکرد صحیح باید با نوع آتش‌سوزی تطابق داشته باشند.
انتخاب آشکارساز شعله بر اساس ویژگی‌های حریق
برای انتخاب مناسب، باید عوامل زیر را بررسی کنیم:
- نوع سوخت: هر سوختی طیف خاصی از انرژی تابشی ساطع می‌کند.
- نرخ رشد آتش: آتش‌هایی با سرعت رشد بالا نیاز به پاسخ سریع‌تری دارند.
- شرایط محیطی: مانند گردوغبار، دود، نور خورشید یا حرارت بالا که ممکن است بر عملکرد آشکارساز تأثیر بگذارد.
- حساسیت و طیف پاسخ آشکارساز: باید با طیف تابشی شعله مورد انتظار تطابق داشته باشد.
- احتمال هشدارهای کاذب: باید کمینه شود، مخصوصاً در محیط‌هایی با منابع تابشی غیرفعال مانند تجهیزات صنعتی داغ.
نکته: توصیه می‌شود که انتخاب آشکارساز توسط یک مهندس متخصص و پس از انجام تحلیل ریسک حریق انجام شود.
بیشتر بدانید: راهنمای جامع بیم دتکتورها بر اساس استاندارد ISO 7240-12
اصول فاصله‌گذاری آشکارسازهای شعله
قانون مربع معکوس
یکی از مفاهیم کلیدی در طراحی، استفاده از قانون مربع معکوس است؛ به این معنا که با دو برابر شدن فاصله از منبع حریق، شدت تابش به آشکارساز به یک‌چهارم کاهش می‌یابد.
معیارهای فاصله‌گذاری به‌صورت مهندسی
- اندازه آتش مورد انتظار
- نوع سوخت
- زاویه دید و حساسیت آشکارساز
- جذب تابش توسط جو یا ذرات معلق
- وجود مانع در دید مستقیم آشکارساز
- زمان پاسخ موردنیاز
اگر امکان رخداد آتش خارج از میدان دید باشد، باید:
- فاصله را کاهش داد، یا
- از آشکارسازهای بیشتری استفاده کرد.
پیشنهاد: در محیط‌های صنعتی با سازه‌های پیچیده، از نرم‌افزارهای طراحی سه‌بعدی برای شبیه‌سازی زاویه دید آشکارسازها استفاده شود.
طراحی برای سوخت‌های متفاوت
اگر سوخت محیط با سوخت استفاده‌شده در آزمایش‌های کارخانه سازنده متفاوت باشد، باید فاصله‌گذاری مطابق با جداول اعلام‌شده توسط سازنده آشکارساز تنظیم شود.
بیشتر بخوانید: راهنمای جامع بیم دتکتور بر اساس استاندارد NFPA 72
نکات مهم در نصب آشکارساز شعله
- دید مستقیم: هرگونه مانع (مانند سازه، تجهیزات یا مواد ذخیره‌شده) نباید دید مستقیم به منطقه تحت پوشش را مختل کند.
- تمیز نگه داشتن پنجره آشکارساز: ذرات معلق، گردوغبار و آئروسل‌ها ممکن است روی پنجره بنشینند و حساسیت را کاهش دهند.
- محافظت در فضای باز: در برابر باران، برف، یا تابش مستقیم خورشید باید محافظت فیزیکی در نظر گرفته شود.
فاصله‌گذاری برای آشکارسازهای جرقه/ذغال
اگر از آشکارساز جرقه استفاده می‌شود، معمولاً در محیط‌هایی مانند:
- خطوط نقاله
- شوت‌ها (Chutes)
- سیستم‌های انتقال مواد قابل احتراق
فاصله‌گذاری آن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که:
- تمام سطح مقطع مسیر در میدان دید حداقل یک آشکارساز قرار بگیرد.
- از زاویه دید جانبی (Off-Axis Detection) نیز پوشش کافی وجود داشته باشد.
- عوامل جذب تابش (مانند گرد و ذرات غیرفعال معلق در هوا) در طراحی لحاظ شود.
نکته فنی: در این نوع آشکارساز نیز باید تمهیداتی برای پاک نگه‌داشتن لنز دستگاه در نظر گرفته شود.
تشخیص شعله با استفاده از ویدیو
یکی از فناوری‌های نوین در تشخیص حریق، استفاده از دوربین‌های ویدیویی با الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای تشخیص شعله است. طبق استاندارد NFPA72:
- سخت‌افزار و نرم‌افزار باید لیست‌شده و تأییدشده باشند.
- این سیستم باید با تمام الزامات فصل‌های 1، 10، 14، 17 و 23 استاندارد سازگار باشد.
- انتقال ویدیو فقط از طریق درگاه‌هایی که توسط سازنده تعیین شده مجاز است.
- باید از دستکاری غیرمجاز در نرم‌افزار و تنظیمات جلوگیری شود.
- هرگونه تغییر در نرم‌افزار باید مطابق فصل ۱۴ مورد تست قرار گیرد.
مزیت اصلی: توانایی تحلیل تصویری در محیط‌های پیچیده، مانند سکوهای نفتی یا انبارهای بزرگ، با امکان ضبط و مستندسازی لحظه شروع آتش.
نکات ایمنی تکمیلی در نصب
- جلوگیری از نصب در شرایط محیطی نامناسب: دما، رطوبت یا فشار نباید از حد مجاز تجاوز کند.
- محافظت نوری: تابش‌های ناخواسته مانند نور خورشید یا لامپ‌های مادون‌قرمز نباید باعث عمل اشتباه آشکارساز شوند.
- نصب صحیح قاب محافظ در فضای باز: برای جلوگیری از ورود آب، گردوغبار و برف.
جمع‌بندی
انتخاب و نصب آشکارسازهای شعله و جرقه، تنها با خرید دستگاه‌های معتبر پایان نمی‌یابد؛ بلکه به طراحی دقیق مهندسی، تحلیل محیط، و رعایت کامل الزامات NFPA72 نیاز دارد. رعایت این اصول می‌تواند به افزایش ایمنی محیط، کاهش هشدارهای کاذب و جلوگیری از خسارت‌های مالی و جانی منجر شود.
اگر به دنبال خرید بیم دتکتور هستید، همین حالا به فروشگاه اینترنتی اسپین الکتریک مراجعه کنید. ما مجموعه‌ای از بهترین برندهای بیم دتکتور را با مناسب ترین قیمت بیم دتکتور و گارانتی اصالت کالا ارائه می‌دهیم. برای مشاهده مشخصات فنی، مقایسه مدل‌ها و ثبت سفارش آنلاین، همین حالا وارد سایت شوید و با چند کلیک ساده، خریدی مطمئن را تجربه کنید!
