در طراحی سیستم اعلام حریق، انتخاب دتکتور مناسب یکی از مهم‌ترین تصمیمات است که به‌طور مستقیم بر کارایی و هزینه‌های پروژه تأثیر می‌گذارد. دو نوع پرکاربرد دتکتور در سیستم‌های اعلام حریق، دتکتورهای دودی سقفی و بیم دتکتورها هستند. در این مقاله، به مقایسه بیم دتکتورها و دتکتورهای دودی سقفی می‌پردازیم تا طراحان سیستم‌های اعلام حریق بتوانند بر اساس شرایط محیطی و الزامات پروژه، بهترین انتخاب را داشته باشند.
۱. اصول عملکرد دتکتورهای دودی سقفی و بیم دتکتورها
دتکتور دودی سقفی
دتکتورهای سقفی معمول‌ترین نوع دتکتورهای دود هستند که در نقاط مشخص و محدود نصب می‌شوند و دود را به صورت محلی و نقطه‌ای نمونه‌برداری می‌کنند. این دتکتورها با اندازه‌گیری تغییرات در چگالی دود در محل نصب، حضور آتش را تشخیص می‌دهند.
بیم دتکتورها (دتکتورهای خطی)
در مقابل، بیم دتکتورها بر پایه پرتوهای نوری طولانی کار می‌کنند. این دتکتورها از فرستنده و گیرنده‌ای تشکیل شده‌اند که در دو انتهای یک خط مستقیم نصب می‌شوند و یک پرتو نور را به یکدیگر می‌تابانند. وجود دود در مسیر پرتو، باعث کاهش شدت نور دریافت شده و فعال شدن آلارم می‌شود. به دلیل برد بالا و پوشش گسترده، بیم دتکتورها برای فضاهای بزرگ با سقف بلند بسیار مناسب هستند.
۲. پوشش‌دهی و فاصله‌گذاری دتکتورها
پوشش دتکتورهای سقفی
بر اساس استاندارد BS5839 بخش ۱، شعاع پوشش یک دتکتور دودی سقفی حداکثر ۷.۵ متر است. این بدان معناست که در طرح‌های ساده، فاصله بین دتکتورها نباید از ۱۰.۵ متر بیشتر باشد. البته با طراحی دقیق‌تر چیدمان، می‌توان تعداد دتکتورها را کاهش داد اما همچنان پوشش این دتکتورها محدود است و برای فضاهای وسیع به تعداد زیادی دتکتور نیاز است.
پوشش بیم دتکتورها
در مقابل، بیم دتکتورها قادرند پرتو نوری تا ۱۰۰ متر را پوشش دهند و شعاع پوشش جانبی ۷.۵ متر در هر طرف پرتو را مجاز است. به این ترتیب پوشش تئوریک هر بیم دتکتور حدود ۱۵۰۰ مترمربع می‌شود، مساحتی که معادل نیاز به بیش از ۱۶ دتکتور سقفی است. این امر موجب کاهش چشمگیر تعداد تجهیزات نصب‌شده و در نتیجه کاهش هزینه‌های نصب و نگهداری می‌شود.
۳. محدودیت‌های ارتفاع نصب و حساسیت دتکتورها
محدودیت ارتفاع دتکتورهای سقفی
با افزایش ارتفاع سقف، دود تولید شده توسط آتش رقیق می‌شود و چگالی دود کاهش می‌یابد. این کاهش چگالی منجر به افت حساسیت دتکتورهای سقفی می‌شود. طبق BS5839 بخش ۱، حداکثر ارتفاع نصب دتکتورهای سقفی برای حفاظت از جان افراد ۱۰.۵ متر و برای حفاظت از اموال ۱۵ متر است.
برتری بیم دتکتورها در سقف‌های بلند
اما بیم دتکتورها این محدودیت را ندارند و می‌توانند ستون دود بلند را به طور کامل نمونه‌برداری کنند. به همین دلیل، استاندارد اجازه می‌دهد تا بیم دتکتورها در ارتفاعات تا ۲۵ متر برای حفاظت از جان و تا ۴۰ متر برای حفاظت از اموال نصب شوند. این ویژگی بیم دتکتورها را برای آتریوم‌ها، سالن‌های بزرگ، ورزشگاه‌ها و انبارهای با سقف بلند بسیار مناسب می‌سازد.
بیشتر بخوانید: نحوه اتصال بیم دتکتور به سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
۴. عملکرد در شرایط خاص
تأثیر سرعت جریان هوا
در محیط‌هایی با جریان هوای سریع، دتکتورهای سقفی ممکن است عملکرد مناسبی نداشته باشند، زیرا دود به سرعت از محفظه دتکتور خارج می‌شود. استانداردها توصیه می‌کنند در شرایطی که سرعت هوا بیش از ۱.۵ متر بر ثانیه است، عملکرد دتکتور سقفی با دقت بررسی شود. در مقابل، بیم دتکتورها به دلیل اندازه بزرگ‌تر محفظه حسگر و نمونه‌برداری از کل مسیر پرتو، کمتر تحت تأثیر جریان هوا قرار می‌گیرند و می‌توانند عملکرد قابل قبولی داشته باشند.
لایه‌بندی (Stratification)
یکی دیگر از چالش‌ها، پدیده لایه‌بندی است؛ یعنی ایجاد لایه‌های هوای گرم و سرد در سقف‌های بلند که باعث می‌شود دود در مرز این لایه‌ها جمع شده و به دتکتورهای نصب‌شده در سقف نرسد. این پدیده به‌ویژه در آتریوم‌ها و فضاهای بزرگ دیده می‌شود. برای مقابله با این مشکل، بیم دتکتورها در فاصله‌ای نزدیک‌تر به سقف نصب می‌شوند و با توجه به شرایط محیطی، محل دقیق نصب توسط کارشناسان مهندسی تعیین می‌شود.
محیط‌های نامساعد
دتکتورهای سقفی در محیط‌های با دماهای بسیار بالا یا پایین، آلودگی، رطوبت زیاد یا گازهای خورنده عملکرد مناسبی ندارند. بیم دتکتورها با امکان نصب پشت شیشه‌های محافظ و داشتن دامنه دمایی وسیع‌تر، در چنین محیط‌هایی کاربرد بهتری دارند. این ویژگی باعث می‌شود بیم دتکتورها برای محیط‌هایی مثل اصطبل‌ها، انبارهای آلوده و صنایع سنگین گزینه مناسبی باشند.
۵. الزامات طراحی و نصب
حساسیت و تنظیم دتکتورها
حساسیت بیم دتکتورها باید با توجه به طول بیم و شرایط محیطی تنظیم شود تا از هشدارهای کاذب جلوگیری شود. نصب دتکتورها باید طبق استانداردها و دستورالعمل‌های ملی صورت گیرد. مثلاً در استاندارد BS5839 بخش ۱، توصیه می‌شود که بیم دتکتورها حداکثر فاصله ۱۰۰ متر را پوشش دهند و هیچ نقطه‌ای در منطقه حفاظت‌شده بیش از ۷.۵ متر از خط مرکزی پرتو دور نباشد.
نصب روی سقف‌های شیب‌دار و حضور موانع
در سقف‌های شیب‌دار، دتکتورها باید در رأس سقف یا در فاصله کمتر از ۶۰۰ میلی‌متر از آن نصب شوند تا دود جمع‌شده در رأس سقف به درستی شناسایی شود. وجود موانع مانند تیرهای سقفی یا قفسه‌بندی‌های نزدیک به سقف نیز باید در طراحی سیستم اعلام حریق مدنظر قرار گیرد، زیرا مانع پخش دود شده و می‌تواند کارایی دتکتورها را کاهش دهد. مسیر بیم دتکتورها باید طوری طراحی شود که از موانع عبور نکند و فاصله مناسبی از دیوارها و موانع حفظ شود.
جلوگیری از انسداد پرتو بیم دتکتورها
از آنجا که بیم دتکتورها بر پایه خط دید کار می‌کنند، باید مسیر پرتو همیشه آزاد باشد. انسداد پرتو توسط افراد، تجهیزات متحرک مانند لیفتراک یا اشیاء دیگر می‌تواند منجر به عدم شناسایی حریق شود. بنابراین بیم دتکتورها باید در ارتفاع حداقل ۲.۷ متر نصب شوند تا از این مشکل جلوگیری شود.
۶. نگهداری و آزمون بیم دتکتورها
نگهداری و تمیزکاری
بیم دتکتورها به دلیل استفاده از اجزای نوری حساس، نیازمند نگهداری و تمیزکاری دوره‌ای هستند. گرد و غبار و آلودگی روی لنزها می‌تواند باعث کاهش دقت دتکتور و هشدارهای کاذب شود. برای کاهش نیاز به نگهداری، بسیاری از بیم دتکتورهای مدرن دارای الگوریتم‌های خودکار جبران آلودگی هستند.
آزمون عملکردی
آزمون عملکرد بیم دتکتورها اغلب دشوار و پرهزینه است، زیرا معمولاً در ارتفاعات بالا نصب می‌شوند. اما مدل‌های جدید دارای قابلیت تست خودکار از راه دور هستند که با شبیه‌سازی کاهش نور دریافتی، عملکرد دتکتور را بدون نیاز به دسترسی فیزیکی بررسی می‌کنند.
بیشتر بخوانید: انواع دتکتور اعلام حریق + (بررسی انواع مختلف)
۷. نکات مهم در انتخاب و کاربرد
- فضاهای بزرگ و سقف بلند: بیم دتکتورها انتخاب اول هستند به دلیل پوشش وسیع و امکان نصب در ارتفاع بالا.
- فضاهای با جریان هوای بالا یا محیط‌های آلوده: بیم دتکتورها عملکرد بهتر و عمر طولانی‌تری دارند.
- فضاهای کوچک و سقف کوتاه: دتکتورهای سقفی به دلیل هزینه کمتر و حساسیت مناسب گزینه بهتری هستند.
- محدودیت‌های نصب: بیم دتکت
ورها نیازمند فضای آزاد برای پرتو نور و مراقبت از انسداد مسیر هستند.
- بودجه و هزینه: بیم دتکتورها هزینه اولیه بیشتری دارند ولی در فضاهای بزرگ صرفه‌جویی اقتصادی دارند.
جمع‌بندی
در نهایت، انتخاب بین بیم دتکتورها و دتکتورهای دودی سقفی به شرایط ویژه پروژه و مقایسه بیم دتکتورها و دتکتورهای دودی سقفی بستگی دارد. اگر فضای بزرگ با سقف بلند و محیط نسبتا تمیز و بدون موانع دارید، بیم دتکتورها بهترین گزینه هستند که پوشش وسیع و قابلیت نصب در ارتفاع بالا را فراهم می‌کنند. اما در فضاهای کوچک‌تر با سقف کوتاه، دتکتورهای سقفی گزینه‌ای اقتصادی و کارآمد هستند.
همچنین توجه به استانداردهای ملی و بین‌المللی، شرایط محیطی، نیازهای ایمنی و بودجه پروژه از نکات کلیدی در تصمیم‌گیری نهایی است.
اگر به دنبال خرید بیم دتکتور هستید، همین حالا به فروشگاه اینترنتی اسپین الکتریک مراجعه کنید. ما مجموعه‌ای از بهترین برندهای بیم دتکتور را با مناسب ترین قیمت بیم دتکتور و گارانتی اصالت کالا ارائه می‌دهیم. برای مشاهده مشخصات فنی، مقایسه مدل‌ها و ثبت سفارش آنلاین، همین حالا وارد سایت شوید و با چند کلیک ساده، خریدی مطمئن را تجربه کنید!
سوالات متداول
۱. بیم دتکتورها در چه نوع فضاهایی بهتر عمل می‌کنند؟
بیم دتکتورها برای فضاهای بزرگ با سقف بلند مانند سالن‌های صنعتی، آتریوم‌ها، انبارها و ورزشگاه‌ها بهترین عملکرد را دارند. به دلیل برد طولانی پرتو نوری و امکان پوشش گسترده، برای این محیط‌ها بسیار مناسب هستند.
۲. آیا می‌توان بیم دتکتورها را در محیط‌های پر گرد و غبار نصب کرد؟
بله، بیم دتکتورها معمولاً دارای سیستم‌های جبران آلودگی و فیلترهای محافظ هستند که به کاهش تاثیر گرد و غبار و آلودگی کمک می‌کند. با این حال نگهداری و تمیزکاری دوره‌ای برای حفظ عملکرد صحیح لازم است.
۳. چه محدودیت‌هایی در نصب دتکتورهای دودی سقفی وجود دارد؟
دتکتورهای سقفی محدودیت ارتفاع نصب دارند (حداکثر ۱۰.۵ متر برای حفاظت جان و ۱۵ متر برای حفاظت اموال) و پوشش آن‌ها نسبتاً محدود است. همچنین در محیط‌هایی با جریان هوای سریع یا سقف‌های بلند ممکن است حساسیت و دقت کمتری داشته باشند.
