آتش سوزی یکی از خطرناکترین و غیر قابل پیش بینیترین حوادثی است که میتواند در کسری از ثانیه جان انسانها، اموال و سازهها را تهدید کند. آگاهی از راه های خاموش کردن آتش، نه تنها باعث کاهش خسارات جانی و مالی میشود، بلکه فرصتی طلایی برای مهار بحران در لحظههای اولیه ایجاد میکند. همچنین شناخت اصول اولیه اطفا حریق، استفاده صحیح از تجهیزات مناسب، رعایت نکات ایمنی و درک اهمیت سیستمهای اطفا حریق اتوماتیک از جمله عواملی هستند که نقش کلیدی در مهار آتش ایفا میکنند. این آموزشها نه تنها برای نیروهای حرفهای بلکه برای عموم مردم نیز ضروری است، زیرا در شرایط اضطراری، هر ثانیه اهمیت دارد. امروز و در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی راه های خاموش کردن آتش بپردازیم. با ما همراه باشید.
بهترین راه های خاموش کردن آتش چیست؟
بسته به نوع حریق و میزان و شدتی که دارد، راه های خاموش کردن آتش میتوانند متفاوت باشند. به همین منظور آشنایی با روشهای خاموش کردن آتش، از الزاماتی است که اکثر افراد باید بدانند. در این قسمت از مقاله به شما خواهیم گفت که چگونه آتش خاموش میشود؟ با ما همراه باشید:
مهار آتش با حذف حرارت
یکی از بهترین راه های خاموش کردن آتش، کاهش حرارت شعله از طریق خنک سازی با آب است. در این روش، استفاده از آب باعث کاهش دمای ماده سوختنی شده و حرارت لازم برای ادامه احتراق از بین میرود. این شیوه بیشتر در آتش سوزیهای کلاس A مانند چوب، کاغذ و پارچه کاربرد دارد. توجه داشته باشید که استفاده از آب برای خاموش کردن آتش باید با دقت انجام شود، زیرا در مواردی مانند آتش سوزی روغن یا تجهیزات برقی، ممکن است خطرناک باشد. این روش یکی از رایجترین و ابتداییترین راههای مقابله با حریق است که در تجهیزات آتش نشانی خانگی و صنعتی استفاده میشود.
بیشتر بخوانید: نحوه کار بیم دتکتور و نقش آن در ایمنی ساختمانهای بزرگ
خاموش کردن آتش با حذف سوخت
یکی دیگر از بهینهترین راه های خاموش کردن آتش، اقدام به حذف سوخت است. در واقع در این روش، منبع تغذیه آتش یعنی سوخت، از شعله جدا میشود تا واکنش احتراق متوقف گردد. این روش معمولا در آتش سوزیهای صنعتی یا آتشهای قابل کنترل استفاده میشود که از جمله آن میتوان به مواردی مانند قطع گاز، جابجایی مواد قابل اشتعال یا دور کردن مواد سوختنی از شعله اشاره داشت. شایان ذکر است که حذف سوخت باعث میشود که آتش نتواند به حیات خود ادامه دهد و به تدریج خاموش شود. لذا، این روش نیاز به دانش و تجهیزات مناسب دارد و بیشتر در محیطهای تخصصی یا توسط آتش نشانها انجام میشود.
خفه کردن آتش
در اصطلاح عامیانه، خفه کردن آتش به معنای قطع دسترسی اکسیژن مورد نیاز برای ادامه سوختن است. این راهکار که یکی از بهترین راه های خاموش کردن آتش است، عمدتا در مواقعی کاربرد دارد که بتوان با استفاده از پتو، کف خاموش کننده، گاز کربن دی اکسید یا خاک، شعله را محصور کرده و مانع رسیدن هوا به آن شد. تکنیک خفه کردن آتش به ویژه در خاموش کردن آتش مایعات قابل اشتعال یا وسایل آشپزخانه بسیار موثر است. با مسدود کردن اکسیژن، شعله به سرعت خاموش میشود و از گسترش آتش جلوگیری میشود. لازم به ذکر است که این روش ساده اما بسیار کارآمد است و در شرایط اضطراری خانگی بسیار کاربردی محسوب میشود.
خاموش کردن آتش با مهار واکنش شیمیایی زنجیرهای
اما بپردازیم به معرفی یکی از تخصصیترین راه های خاموش کردن آتش. امروزه در برخی از آتش سوزیها، میتوان با استفاده از مواد شیمیایی مخصوص، روند واکنش زنجیرهای سوختن را متوقف کرد. این روش به ویژه در خاموش کنندههای پودری و گازی مدرن مورد استفاده قرار میگیرد. این مواد با اختلال در فرآیندهای مولکولی، مانع ادامه یافتن آتش میشوند. خاموش کنندههای پودری خشک، ترکیباتی مانند بی کربنات سدیم یا فسفات مونو آمونیوم دارند که میتوانند به سرعت واکنش آتش را مهار کنند که این روش برای حریقهای کلاس B و C بسیار تاثیر گذار و موفقیت آمیز خواهد بود.
تخلیه اکسیژن محیط
اما در نهایت یکی دیگر از راه های خاموش کردن آتش، تخلیه اکسیژن محیط است که در این روش، با تزریق گازهای بی اثر و کم اثر مانند کربن دی اکسید یا نیتروژن، اکسیژن از محیط دور میشود و شعله خاموش میگردد. این روش در فضاهای بسته مانند اتاقهای سرور یا اتاقهای برق که استفاده از آب یا پودر میتواند آسیب زا باشد، بسیار کاربرد دارد. لذا، سیستمهای اطفای حریق گازی به شیوهای طراحی شدهاند که در صورت بروز حریق، در عرض چند ثانیه اکسیژن محیط را به زیر 15 درصد کاهش میدهند که برای ادامه آتش کافی نیست. امروزه این تکنیک پیشرفته بیشتر در محیطهای حساس و صنعتی استفاده میشود و اجرای آن نیز نیازمند نیروی متخصص میباشد.
بیشتر بخوانید: مهندسی حریق چیست؟ | (0 تا 100) چیزی که باید بدانید
نکات ایمنی در اجرای راه های خاموش کردن آتش
اما همانطور که میدانید، در پروسه اجرای راه های خاموش کردن آتش، خطرات زیادی وجود دارند که میتوانند جان شما را تهدید کنند. به همین منظور، علاوه بر اینکه بدانید چگونه آتش خاموش میشود، شناخت نکات ایمنی در زمان مهار حریق نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردرا است. با ما همراه باشید تا به بررسی نکات ایمنی در اجرای روشهای خاموش کردن آتش بپردازیم:
ارزیابی موقعیت قبل از اقدام به خاموش کردن آتش
یکی از مهمترین نکات ایمنی در هنگام اجرای راه های خاموش کردن آتش، ارزیابی دقیق موقعیت و نوع آتش سوزی است. قبل از هر گونه اقدام، باید مشخص شود که آتش از چه نوعی است و آیا اصلا خاموش کردن آن با ابزار موجود ایمن است یا خیر. اقدام نا آگاهانه ممکن است نه تنها به خاموشی منجر نشود، بلکه گسترش شعلهها و افزایش خطرات را در پی داشته باشد. برای مثال، ریختن آب بر روی آتش سوزی الکتریکی یا چربی میتواند فاجعه بار باشد. به همین منظور، در قدم اول باید با آرامش، نوع آتش سوزی را شناسایی کرده و از میزان گسترش آن آگاه شوید.
استفاده از خاموش کننده مناسب برای نوع آتش
برای خاموش کردن دقیق و ایمن آتش، باید از نوع مناسب خاموش کننده استفاده شود. همانگونه که میدانید، آتش سوزیها به دستههای مختلفی تقسیم میشوند و هر نوع خاموش کننده برای مقابله با نوع خاصی از آتش طراحی شده است. مثلا کپسول CO2 برای آتش سوزیهای الکتریکی، و خاموش کننده پودر خشک برای آتش سوزیهای کلاس A، B و C مناسب هستند. توجه داشته باشید که استفاده اشتباه از خاموش کننده ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد یا بی اثر باشد.
حفظ فاصله ایمن از شعلهها
در زمان اجرای راه های خاموش کردن آتش، حفظ فاصله ایمن از محل حریق از اهمیت بالایی برخوردار است. نزدیک شدن بیش از حد به شعلهها، ممکن است منجر به سوختگی، استنشاق دود سمی یا آسیبهای جدی دیگر شود. به همین دلیل، هنگام استفاده از خاموش کننده دستی، باید در فاصله مناسب 1 تا 3 متری ایستاد و به آرامی به محل آتش نزدیک شد. همچنین باید مسیر خروجی همیشه پشت سر فرد باشد تا در صورت وخامت اوضاع، امکان فرار سریع وجود داشته باشد. البته توجه داشته باشید که این فاصله میتواند بسته به نوع کپسول، دستخوش تغییر شود.
خاموش کردن از پایینترین نقطه شعله
یکی از اصول مهم در اطفای حریق، هدف قرار دادن پایینترین بخش شعله یا همان پایه آتش است. پاشیدن خاموش کننده به راس شعلهها اغلب بی فایده است و فقط گاز یا مواد خاموش کننده را هدر میدهد. با تمرکز بر ریشه شعله و حرکت آرام از یک سمت به سمت دیگر، میتوان اثر بخشی عملیات اطفا را چند برابر کرد. این روش به خصوص برای آتش سوزیهای کوچک و قابل کنترل بسیار کلیدی است و از بازگشت مجدد شعلهها جلوگیری به عمل میآورد.
عدم ورود به محیط پر از دود یا آتش بدون تجهیزات
وارد شدن به محیطی که مملو از دود، شعله یا گازهای سمی است بدون تجهیزات ایمنی مناسب، میتواند کشنده باشد. دود حاصل از سوختن مواد مختلف، حاوی گازهای سمی مانند مونوکسید کربن است که تنها در چند ثانیه میتواند منجر به بی هوشی یا مرگ شود. اگر آتش سوزی در فضای بسته اتفاق افتاده باشد، باید از ورود به آن محیط بدون ماسک تنفسی، لباس مقاوم در برابر آتش و دستکشهای محافظ خودداری کرد. فراموش نکنید که حفظ ایمنی شخصی باید همواره در اولویت قرار گیرد، حتی اگر آتش کوچک و کنترل پذیر به نظر برسد.
تماس سریع با آتش نشانی
در بسیاری از مواقع، به ویژه زمانی که آتش در حال گسترش است، بهترین و ایمنترین اقدام، تماس فوری با آتش نشانی است. تاخیر در تماس با نیروهای متخصص میتواند به گسترش حریق، خسارات مالی سنگین یا خطرات جانی ختم شود. بنابراین، در صورت شک داشتن به توانایی خود برای مهار آتش، نباید زمان را تلف کرد. تماس با شماره اضطراری آتش نشانی و اعلام دقیق محل حادثه، میتواند جان بسیاری از افراد و اموال را نجات دهد. شایان ذکر است که در صورتی که شناخت کافی از راه های خاموش کردن آتش دارید اما حجم و گستردگی آن بالاست، ریسک نکنید و نیروی متخصص را خبر کنید.
اطمینان از خاموش شدن کامل آتش
و اما در نهایت و پس از مهار شعلههای قابل مشاهده، نباید فورا محل حادثه را ترک کنید. در بسیاری از موارد، آتش در زیر سطح یا در نقاط پنهان هنوز فعال است و در صورت غفلت میتواند دوباره شعله ور شود. لازم است پس از خاموش کردن آتش، محل به دقت بررسی شود تا از خاموش شدن کامل آن اطمینان حاصل شود. در صورت امکان، محیط را با آب یا مواد خنک کننده ایمن کنید و از نبود هر گونه جرقه، دود یا گرمای باقی مانده مطمئن شوید. همچنین، حضور در محل برای مدتی کوتاه جهت نظارت و آماده بودن برای واکنش مجدد ضروری است تا ایمنی محیط تضمین شود.
بیشتر بخوانید: معرفی (0 تا 100) سیستم اعلام حریق کارخانه
تاثیر سیستم اطفا حریق در مهار آتش
سیستم اطفا حریق نقش بسیار حیاتی و موثری در مهار سریع و ایمن آتش سوزی ایفا میکند و به عنوان یکی از اجزای اصلی سیستمهای ایمنی ساختمان، میتواند از گسترش آتش و وارد شدن خسارات جانی و مالی گسترده جلوگیری به عمل آورد. این سیستمها با استفاده از تجهیزات پیشرفته مانند اسپرینکلرها، گازهای خنثی کننده، فومهای ضد حریق یا پودر خشک، در کمترین زمان ممکن وارد عمل میشوند و با کاهش دمای محیط، قطع منبع اکسیژن یا خفه کردن شعله، باعث توقف فرآیند احتراق میگردند. از آنجاییکه واکنش سریع در لحظات اولیه آتش سوزی حیاتی است، نصب و راه اندازی سیستمهای اطفا حریق خودکار میتواند زمان پاسخگویی را به حداقل رسانده و پیش از گسترش آتش، آن را مهار کند.
شایان ذکر است که هر چه از راه های خاموش کردن آتش اطلاع داشته باشید و آشنایی با روشهای خاموش کردن آتش از ویژگیها شما باشد، اما استفاده از این سیستمهای مدرن در فضاهای مسکونی، تجاری، صنعتی، آموزشی و غیره، تضمین کننده ایمنی جان و اموال افراد تا حد بسیار بالایی خواهد بود.
اشتباهات رایج هنگام خاموش کردن آتش
به طور کلی، در هنگام خاموش کردن آتش، افراد ممکن است کمی دست پاچه شوند و دست به کارهایی بزنند که میتواند آنها را بیش از پیش در خطر بیندازد. برخی از اشتباهات رایج هنگام خاموش کردن آتش شامل موارد زیر میشود:
ریختن آب روی آتشهای روغنی یا چربی
یکی از خطرناکترین اشتباهات هنگام خاموش کردن آتش، استفاده از آب برای مهار آتش روغن یا چربی است. برخورد آب با روغن داغ باعث تبخیر ناگهانی و پاشیده شدن قطرات سوزان در محیط میشود و آتش را چند برابر گسترش میدهد. این کار خطر سوختگی شدید و شعله ور شدن کل فضا را به دنبال خواهد داشت. در چنین شرایطی بهترین کار استفاده از پتوی نسوز یا خاموش کنندههای مخصوص آتشهای کلاس F و پودرهای مناسب است.
نزدیک شدن بیش از حد به آتش بدون داشتن مسیر فرار
برخی افراد هنگام تلاش برای خاموش کردن آتش، بیش از حد به منبع شعله نزدیک میشوند و بدون بررسی شرایط محیطی، خود را در معرض خطر گرفتار شدن قرار میدهند. آتش به صورت ناگهانی میتواند جهش پیدا کند یا میزان دود افزایش یابد و مسیر خروج را مسدود کند. همیشه باید فاصلهای امن از شعلهها حفظ شود و قبل از هر اقدام، مسیر فرار مشخص باشد تا فرد در صورت تشدید حریق بتواند به سرعت محل را ترک کند.
استفاده نادرست یا انتخاب اشتباه نوع خاموش کننده
خاموش کنندههای آتش هر کدام برای نوع خاصی از حریق طراحی شدهاند و استفاده اشتباه از آنها نتیجهای جز اتلاف زمان و افزایش خطر ندارد. برای مثال استفاده از کپسول آب و گاز روی وسایل برقی یا تجهیزات حساس میتواند منجر به برق گرفتگی یا آسیب جدی به دستگاهها شود. همچنین نحوه استفاده نادرست مثل فاصله اشتباه، هدف گیری غلط یا عدم کشیدن ضامن، کارایی خاموش کننده را کاهش میدهد. در همین راستا، توجه داشته باشید که شناخت نوع حریق و انتخاب خاموش کننده مناسب، اولین قدم در اطفای اصولی است.
ورود به فضاهای دود گرفته بدون تجهیزات محافظ
یکی دیگر از اشتباهات رایج، ورود افراد به اتاق یا فضایی است که کاملا با دود پر شده، بدون آن که ماسک یا تجهیزات تنفسی مناسب داشته باشند. دود ناشی از آتش سوزی حاوی گازهای بسیار سمی مثل مونوکسید کربن است که در مدت کوتاهی باعث سر درد، گیجی، بی هوشی و حتی مرگ میشود. هیچکس نباید بدون تجهیزات استاندارد به چنین محیطی وارد شود و بهترین کار خروج سریع، تهویه محیط از فاصله امن و تماس با نیروهای تخصصی است.
ترک محل پس از خاموشی ظاهری شعلهها
همانگونه که میدانید، بسیاری از آتش سوزیها پس از خاموش شدن اولیه دوباره شعله ور میشوند، زیرا نقاط داغ یا جرقههای پنهان زیر سطح باقی ماندهاند. ترک کردن محل بلافاصله پس از مهار شعلهها میتواند خطر آتش گیری مجدد را افزایش دهد. لذا ضروری است پس از اطفا، ناحیه به دقت بررسی شود، نقاط داغ خنک شوند و در صورت امکان با نیروهای امدادی تماس گرفته شود تا کنترل نهایی انجام گیرد. شایان ذکر است که انجام این کار از تکرار حادثه و خسارت بیشتر جلوگیری میکند.
نحوه کار با کپسول آتش نشانی
آگاهی از نحوه کار با کپسول آتش نشانی در زمان حادثه بسیار مهم است و اگر مراحل را درست انجام دهید، میتواند آتش را در همان لحظات اول مهار کند. برای شروع، پلمب یا ضامن کپسول را باز کنید تا دستگاه آماده استفاده شود. سپس شلنگ یا نازل را محکم در دست بگیرید و آن را به قسمت پایین و ریشه شعلهها بگیرید. حالا اهرم را فشار دهید تا ماده خاموش کننده خارج شود و با حرکت رفت و برگشتی، سطح شعلهها را کاملا پوشش دهید. در این مدت فاصله ایمن را حفظ کنید و روبروی آتش بایستید تا کنترل شرایط را از دست ندهید. بعد از خاموش شدن شعلهها، چند لحظه صبر کنید و دوباره محل را بررسی کنید تا مطمئن شوید آتش به طور کامل خاموش شده و خطری باقی نمانده است.
کلام پایانی
همانگونه که دیدید در این مقاله به معرفی راه های خاموش کردن آتش پرداختیم و گفتیم که چگونه آتش خاموش میشود. دانستیم که در مواجهه با آتش سوزی، عملکرد سریع، آگاهانه و اصولی میتواند تفاوت بین یک حادثه کوچک و یک فاجعه تمام عیار باشد. رعایت نکات ایمنی در زمان خاموش کردن آتش، استفاده از خاموش کننده مناسب، حفظ فاصله ایمن، شناخت روشهای کاهش شعله و بهره مندی از سیستمهای پیشرفته اطفا حریق، همه و همه عناصر حیاتی در ایجاد محیطی امنتر و مقاومتر در برابر حریق هستند. لذا با نصب سیستمهای اتوماتیک و آموزش مداوم نیروهای انسانی، میتوان آتش را پیش از گسترش کنترل کرد و از وارد آمدن خسارات غیر قابل جبران جلوگیری نمود. امیدواریم مطالب ارائه شده در آشنایی با روشهای خاموش کردن آتش برای شما موثر و مفید باشد.
مجموعه اسپین الکتریک به صورت تخصصی در زمینه تامین و عرضه انواع سیتم اعلام حریق و انواع بیم دتکتور همچنین خدمات مربوط به آنها فعالیت میکند. شما عزیزان میتوانید جهت خرید محصول مورد نظر یا کسب اطلاعات بیشتر، ز طریق پلهای ارتباطی با کارشناسان بخش فروش ما تماس بگیرید و از مشاوره رایگان بهره مند شوید.
سوالات متداول
بهترین روش برای خاموش کردن آتشهای کوچک خانگی چیست؟
بهترین روش برای خاموش کردن آتشهای کوچک خانگی، استفاده از خفه سازی شعله با پتو، کف یا کپسول خاموش کننده است. توجه داشته باشید که در آتشهای ناشی از چربی، هرگز نباید از آب استفاده کرد، زیرا باعث پاشش و گسترش شعله میشود. اگر آتش قابل کنترل نبود، باید به سرعت محیط را ترک کرده و با آتش نشانی تماس گرفت.
آیا خاموش کردن آتش با آب همیشه ایمن است؟
خیر. استفاده از آب فقط برای آتش سوزیهای کلاس A مثل چوب، کاغذ و پارچه مناسب است. در آتش سوزیهای الکتریکی یا روغن داغ، استفاده از آب خطرناک بوده و موجب برق گرفتگی یا انفجار شعله میشود. در این موارد، باید از CO2 یا پودر خشک استفاده کرد.
سیستمهای اطفا حریق اتوماتیک چه مزیتی نسبت به روشهای دستی دارند؟
سیستمهای اتوماتیک بدون نیاز به حضور انسان و تنها چند ثانیه پس از وقوع حریق فعال میشوند. این سرعت واکنش باعث جلوگیری از گسترش شعله، کاهش خسارات و افزایش ایمنی میگردد. علاوه بر این، در فضاهای حساس مانند اتاق سرور، عملکرد دقیق و بدون خطای انسانی یک مزیت بسیار مهم محسوب میشود.
بعد از خاموش کردن آتش چه اقداماتی باید انجام شود؟
پس از خاموش شدن شعلهها، باید محل حادثه به طور کامل بررسی شود تا هیچ نقطهی داغ یا دود پنهان باقی نمانده باشد. خنک کردن محیط، تهویه هوا و ارزیابی دوباره برای جلوگیری از شعله ور شدن مجدد ضروری است. همچنین در صورت نگرانی، حضور نیروهای متخصص برای بررسی کامل توصیه میشود.
