با افزایش آتش‌سوزی‌های شهری و صنعتی، استفاده از سیستم‌های اعلام حریق ضروری‌تر از همیشه شده است. در این میان، دتکتور یا آشکارساز به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی این سیستم، نقش شناسایی سریع خطر را برعهده دارد. اما نکته مهم‌تر از خود دستگاه، نحوه سیم کشی دتکتور است؛ چرا که هرگونه خطا در اتصال، می‌تواند کارایی کل سیستم را مختل کند. دتکتورها در انواع مختلفی مانند دودی، حرارتی، گازی و ترکیبی عرضه می‌شوند و بسته به نوع محیط، انتخاب و نصب آن‌ها متفاوت است. اجرای دقیق و اصولی سیم کشی دتکتور اعلام حریق، نیاز به دقت بالا و رعایت استانداردها دارد.
در این مقاله از اسپین الکتریک، مراحل نصب و سیم کشی دتکتور را به زبان ساده و کاربردی توضیح می‌دهیم تا بتوانید با آگاهی کامل، این فرآیند را به‌درستی انجام دهید—چه خودتان دست‌به‌کار شوید، چه کار را به متخصص بسپارید.
مراحل نصب دتکتور اعلام حریق – گام به گام تا امنیت کامل
مرحله ۱: انتخاب محل مناسب برای نصب دتکتور
پیش از آغاز سیم کشی دتکتور اعلام حریق، محل نصب دتکتور باید با دقت انتخاب شود.
- دتکتورها را روی سقف یا حداکثر ۱۵ سانتی‌متر پایین‌تر از سقف نصب کنید.
- فاصله دتکتور از دیوارها باید حداقل ۳۰ سانتی‌متر باشد.
- اگر در نزدیکی وسایل گازسوز نصب می‌شود، رعایت فاصله افقی ۱ تا ۳ متر و عمودی ۲ تا ۳ متر الزامی است.
مرحله ۲: اجرای کابل‌کشی استاندارد
سیم کشی دتکتور باید طبق استانداردهای بین‌المللی انجام شود:
- کابل‌های سیگنال باید در برابر حریق حداقل ۳۰ دقیقه مقاومت داشته باشند.
- کابل‌کشی طبق استاندارد BS 5839 برای نصب و BS 6207 برای کابل انجام می‌شود.
- بهتر است از کابل در لوله‌های محافظ یا به‌صورت روکار استفاده شود.
مرحله ۳: نصب پایه دتکتور
- ابتدا پایه دتکتور را با پیچ و رولپلاک روی سقف محکم کنید.
- سپس، سیم‌ها را مطابق نقشه‌ی شرکت سازنده به پایه متصل نمایید.
- دقت داشته باشید که پلاریته مثبت و منفی رعایت شود.
مرحله ۴: نصب هد دتکتور
- هد دتکتور (دودی یا حرارتی) را روی پایه نصب‌شده قرار دهید.
- این قطعه باید کاملاً مطابق با نقشه‌ی سازنده نصب شود.
مرحله ۵: اتصال دتکتورها در مدار
- سیم کشی دتکتورهای اعلام حریق به‌صورت موازی انجام می‌شود.
- دتکتورها باید پشت سر هم نصب شوند و هیچ انشعابی در مدار وجود نداشته باشد.
- در پایان مدار، عنصر انتهای خط (EOL) روی آخرین دتکتور یا شاسی نصب می‌گردد.
مرحله ۶: رعایت تعداد مجاز دتکتورها
- طبق استاندارد BS، حداکثر ۳۲ دتکتور در هر زون مجاز است.
- برای اطمینان، حتماً دفترچه راهنمای شرکت سازنده را بررسی کنید.
- برخلاف دتکتور، محدودیتی برای تعداد شاسی در هر زون وجود ندارد.
مرحله ۷: سیم کشی شستی‌ها و رعایت مقاومت
- سیم کشی شستی‌های متعارف و آدرس‌پذیر مشابه است (دو سیم ورود، دو سیم خروج).
- مقاومت ۴۷۰ اهم باید به هر شستی متصل شود تا از خطای سیستم جلوگیری شود.
مرحله ۸: نصب آژیرها و تست مدار
- آژیرها نیز با پلاریته مشخص (مثبت و منفی) و مداری موازی نصب می‌شوند.
- EOL روی آخرین آژیر نصب شود و نباید هیچ انشعابی در مدار آژیر وجود داشته باشد.
- با اهم‌متر، مقاومت مدار آژیر را تست کنید.
مرحله ۹: نصب کنترل پنل اعلام حریق
- پس از اتمام سیم کشی دتکتور، کنترل پنل را در محل قابل رؤیت نصب کنید (مثلاً ورودی اصلی).
- نصب پنل باید به همراه یک دتکتور در بالای آن و یک آژیر در همان فضا انجام شود.
- از نصب پنل در مکان‌های غیرقابل‌دسترس یا بدون حضور انسان خودداری کنید.
مرحله ۱۰: راه‌اندازی نهایی و تست
- پس از اطمینان از صحت اتصالات، باتری‌ها را داخل پنل قرار دهید و برق آن را وصل کنید.
- سیم ارت را به بدنه فلزی پنل متصل نمایید.
- حالا سیستم آماده تست کامل و عملیاتی است.
بیشتر بخوانید: مزایای دتکتور دودی مکشی برای کاربری‌های متنوع
بررسی وضعیت باتری‌ها در نصب دتکتور اعلام حریق
در فرآیند نصب و سیم کشی دتکتور اعلام حریق، وضعیت باتری‌ها نقش بسیار حیاتی دارد. باتری‌های نامرغوب یا خالی ممکن است علیرغم اتصال، باعث روشن شدن نشانگر خطا (Power Supply Fault) شده و سیستم را دچار اختلال کنند. به همین دلیل، بازدید دوره‌ای و تست سلامت باتری‌ها کاملاً ضروری است.
نحوه تست باتری پیش از اتصال به سیم کشی ساختمان:
- اتصال مقاومت‌های انتهای خط
ابتدا تمام مقاومت‌های EOL (انتهای خط) مربوط به زون‌ها و آژیرها را طبق نقشه در ترمینال‌ها قرار دهید.
- نصب باتری‌ها در پنل اعلام حریق
دو باتری ۱۲ ولت را داخل پنل قرار داده و به صورت سری به هم متصل کنید. سپس با استفاده از سیم‌های قرمز (مثبت) و سیاه (منفی) آن‌ها را به برد اصلی پنل متصل نمایید.
- بررسی اولیه بدون اتصال به برق شهری
در این حالت، اگر باتری‌ها ضعیف یا خالی باشند، چراغ خطای تغذیه روشن و بازر هشدار به صدا درمی‌آید.
- اتصال برق شهری (۲۲۰ ولت)
پس از اتصال برق، چراغ Mains On روشن می‌شود. اگر باتری‌ها سالم و شارژ باشند، چراغ خطای تغذیه خاموش شده و هشدار قطع می‌شود.
- در صورت باقی‌ماندن خطا
در صورتی که چراغ خطا خاموش نشود، احتمالاً باتری‌ها معیوب یا فاقد شارژ کافی هستند. توصیه می‌شود باتری‌های نو و شارژ شده را جایگزین کرده و مجدداً تست انجام دهید.
نکته مهم:
از آنجا که سیستم اعلام حریق به‌طور مداوم ۲۴ ساعته فعال است، خاموش کردن آن امکان‌پذیر نیست. بنابراین در کنار سیم کشی دتکتور باکیفیت، استفاده از باتری‌های مرغوب و بررسی منظم سیستم از اولویت‌های اساسی به شمار می‌رود.
آزمایش عملکرد مدار آژیر و دتکتورها پس از سیم کشی دتکتور اعلام حریق
بعد از تکمیل فرآیند سیم کشی دتکتور و نصب کامل پنل مرکزی اعلام حریق، انجام تست‌های عملیاتی اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این تست‌ها، بررسی صحت عملکرد مدار آژیر و زون‌های دتکتور است.
آزمایش مدار آژیر:
- شبیه‌سازی اتصال کوتاه
ابتدا ترمینال‌های خروجی آژیر را به صورت موقت اتصال کوتاه کنید. با این کار، چراغ هشدار Sounder Fault روشن می‌شود و آژیر داخلی پنل به صدا درمی‌آید.
- بی‌صدا کردن هشدار
برای خاموش کردن صدای هشدار، دکمه Silence Fault را فشار دهید. در این حالت صدای بوق قطع می‌شود اما چراغ Sounder Fault همچنان روشن باقی می‌ماند تا زمانی که خطا به‌طور کامل رفع شود.
- بازگرداندن مدار به حالت عادی
اتصال کوتاه را بردارید تا چراغ خطا خاموش شده و دستگاه به وضعیت نرمال بازگردد.
- شبیه‌سازی مدار باز آژیر
این آزمایش را مجدد با باز کردن مدار آژیر از ترمینال انجام دهید تا مطمئن شوید که سیستم به قطع مدار نیز واکنش نشان می‌دهد.
آزمایش مدار زون‌های دتکتور:
در ادامه فرآیند سیم کشی دتکتور اعلام حریق، عملکرد زون‌های متصل به دتکتورها باید در سه حالت مختلف بررسی شود:
- مدار باز (Open Circuit)
با باز کردن مدار یکی از زون‌ها، چراغ خطای مربوط به همان زون روشن می‌شود که نشانگر قطعی یا جدا شدن دتکتور از مدار است.
- مدار اتصال کوتاه (Short Circuit)
در صورت اتصال مستقیم دو ترمینال زون، پنل خطای اتصال کوتاه را ثبت کرده و چراغ زون مربوط روشن می‌ماند.
- حالت حریق (Fire Condition)
برای شبیه‌سازی آلارم حریق، یک مقاومت ۴۷۰ اهم را به‌طور موقت بین دو ترمینال زون قرار دهید. این اتصال باعث افزایش کنترل‌شده جریان در مدار شده و پنل را به وضعیت حریق می‌برد. در این حالت، چراغ قرمز رنگ زون مربوط روشن شده و آژیر به صدا درمی‌آید.
با انجام این تست‌ها، می‌توانید از صحت عملکرد سیستم پس از سیم کشی دتکتور و سایر تجهیزات مطمئن شوید و مطمئن باشید که سیستم در مواقع بحرانی به‌درستی هشدار می‌دهد
بیشتر بخوانید: راهنمای آسان نصب دتکتور حرارتی خطی
نکات نصب دتکتور در اتاق‌های کوچک و فضاهای پارتیشن بندی شده
در فرآیند سیم کشی دتکتور اعلام حریق، انتخاب محل مناسب نصب دتکتورها نقش بسیار مهمی در عملکرد دقیق سیستم دارد. به‌ویژه در فضاهای خاص مانند اتاق‌های کوچک یا محیط‌هایی با پارتیشن، رعایت اصول نصب کاملاً ضروری است.
نصب دتکتور در اتاق‌های کوچک
برای فضاهایی با متراژ پایین مانند اتاق‌هایی تا ۸۴ متر مربع، همچنان از استانداردهای مربوط به فاصله‌گذاری در سقف‌های مسطح پیروی می‌شود. در این اتاق‌ها، بهترین محل نصب دتکتور، درست زیر سقف و در نزدیکی تیرهای سقفی است. این موقعیت باعث می‌شود که دود یا حرارت در سریع‌ترین زمان ممکن به دتکتور برسد و سیستم اعلام حریق وارد عمل شود. هنگام سیم کشی دتکتور در این فضاها، باید مطمئن شوید که هیچ مانعی برای حرکت جریان هوا و رسیدن دود به حسگر وجود ندارد.
نصب دتکتور در محیط‌های پارتیشن‌بندی شده
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در سیم کشی دتکتور اعلام حریق، نصب صحیح آن در محیط‌هایی با پارتیشن یا دیوارک‌های موقت است. بر اساس اصول مهندسی ایمنی، هر جسمی که حداقل ۱۰٪ از ارتفاع کف تا سقف را اشغال کند، می‌تواند مانعی جدی برای حرکت دود و گازهای داغ باشد. این موانع — چه پارتیشن، چه قفسه‌های بلند یا تجهیزات بزرگ — می‌توانند جریان طبیعی دود به سمت دتکتور را مختل کنند. در چنین شرایطی، توصیه می‌شود برای هر فضای جداشده، یک دتکتور مجزا نصب شود تا از عملکرد صحیح سیستم اعلام حریق در کل محیط اطمینان حاصل شود.
بررسی تأثیر لایه‌بندی هوا در نصب دتکتور
یکی از موارد مهمی که هنگام سیم کشی دتکتور اعلام حریق باید در نظر گرفت، پدیده‌ای به نام لایه‌بندی هوا است. این پدیده می‌تواند به‌طور جدی مانع رسیدن دود به دتکتور شده و موجب تأخیر در عملکرد سیستم اعلام حریق گردد.
لایه‌بندی هوا چیست؟
لایه‌بندی هوا به حالتی گفته می‌شود که دماهای مختلف هوا به‌صورت جداگانه در لایه‌های افقی مختلف در یک فضا باقی می‌مانند و با هم ترکیب نمی‌شوند. این جداسازی دمایی، حرکت طبیعی دود به سمت بالا را دچار اختلال می‌کند و ممکن است دود به دتکتور نرسد یا دیرتر برسد.
سه حالت مهم ایجاد لایه‌بندی هوا
۱. وجود عایق‌بندی ضعیف زیر سقف
در صورت نبود عایق مناسب، تابش نور خورشید باعث گرم شدن هوای نزدیک سقف می‌شود. این گرما در زیر سقف جمع شده و به دلیل سبک بودن، در همان‌جا می‌ماند. در مقابل، هوای سردتر در پایین می‌ماند و در نتیجه یک لایه هوای گرم در بالای اتاق شکل می‌گیرد. این لایه‌بندی می‌تواند باعث شود دود نتواند به راحتی به دتکتور برسد.
۲. سرمایش بیش از حد زیر سقف
برخلاف حالت اول، اگر هوای سرد در زیر سقف با هوای بیرونی ترکیب شده و سردتر شود، لایه‌ای سرد و سنگین ایجاد می‌شود که مانع از بالا رفتن دود می‌گردد. در نتیجه دتکتورهای نصب‌شده در سقف کارایی کمتری خواهند داشت.
۳. استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع
سیستم‌های تهویه باعث ایجاد جریان‌های مصنوعی هوا می‌شوند. این جریان‌ها ممکن است در فصول گرم، هوای سرد و در فصول سرد، هوای گرم تولید کنند. همین تغییرات دمایی باعث شکل‌گیری لایه‌های هوایی می‌شوند که جریان دود را از مسیر طبیعی خود منحرف کرده و کارکرد دتکتور را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
راهکار چیست؟
برای جلوگیری از این مشکلات در سیم کشی دتکتور، باید محل نصب دتکتورها با دقت انتخاب شود. همچنین در محیط‌هایی که احتمال لایه‌بندی هوا زیاد است (مانند سالن‌های بزرگ، سوله‌ها یا ساختمان‌های با سقف بلند)، استفاده از دتکتورهای آدرس‌پذیر با حساسیت بالا یا نصب دتکتور در ارتفاع پایین‌تر از سقف توصیه می‌شود.
راه‌حل مناسب جهت فاصله‌گذاری دتکتورها
برای نصب درست و ایمن دتکتورها، نصاب‌های حرفه‌ای به جای پوشش دایره‌ای با شعاع ۹.۱ متر، فضای تحت پوشش هر دتکتور را به شکل مربعی با ضلع ۹.۱ متر در نظر می‌گیرند. فاصله بیش از ۹.۱ متر باعث ایجاد نقاط کور و ناحیه‌های ناامن می‌شود، بنابراین بهتر است دتکتورها کمی نزدیک‌تر نصب شوند تا پوشش‌ها همپوشانی داشته باشند و هیچ نقطه‌ای بدون پوشش نماند. این روش باعث افزایش دقت و کارایی سیستم سیم کشی دتکتور اعلام حریق و جلوگیری از خطاهای احتمالی در شناسایی حریق می‌شود.
مشکلات نصب دتکتور
نصب بیم دتکتور در انواع سقف‌های مختلف مانند سقف‌های مدل‌دار، کاذب غیر عایق، شیب‌دار یا سقف‌هایی که با تیرچه و Beam قطع شده‌اند، می‌تواند با مشکل مواجه شود. همچنین وجود پارتیشن‌ها و قفسه‌ها باعث لایه‌بندی هوا شده و مانع رسیدن به‌موقع دود به دتکتورها می‌شود. علاوه بر این، سیستم‌های تهویه موضعی نیز ممکن است عملکرد دتکتورها را مختل کنند و باعث کاهش دقت در تشخیص حریق شوند.
بازدید بعد از نصب دتکتور
پس از نصب دتکتورهای اعلام حریق، انجام بازدیدهای منظم برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم بسیار مهم است. این بازدیدها در بازه‌های زمانی مختلف روزانه، هفتگی، فصلی و سالانه انجام می‌شوند تا تجهیزات سالم بوده و سیستم در هر شرایطی آماده هشدار باشد.
- بازدید روزانه: بررسی روشن بودن چراغ سبز رنگ MAINS ON و اطمینان از عدم وجود چراغ خطا یا آژیر. هر مشکل باید ثبت و به سرویسکار گزارش شود.
- بازدید هفتگی: فعال‌کردن پنل و تست چراغ‌های زون و بازر، آزمایش شستی‌ها و دتکتورها به صورت دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح (نیاز به دو نفر).
- بازدید فصلی: بررسی باتری‌ها و اتصالات، قطع برق ۲۲۰ ولت و کنترل تغذیه سیستم با باتری، تست مجدد دتکتورها و شستی‌ها.
- بازدید سالانه: تست کامل تمامی تجهیزات از جمله دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و تجهیزات کمکی برای عملکرد صحیح.
- هر ۲ تا ۳ سال: تمیز کردن دتکتورهای دود برای جلوگیری از هشدارهای اشتباه به دلیل گرد و غبار و در صورت نیاز تماس با سرویسکار.
نتیجه‌گیری
بازدید منظم و اصولی سیستم اعلام حریق، به ویژه در بخش سیم کشی دتکتور و سیم کشی دتکتور اعلام حریق، نقش بسیار مهمی در تضمین عملکرد صحیح و به موقع این تجهیزات حیاتی دارد. انجام بازدیدهای روزانه، هفتگی، فصلی و سالانه باعث می‌شود مشکلات احتمالی در سیم کشی دتکتورها، باتری‌ها و مدار آژیرها شناسایی و رفع گردد و از بروز خطاهای ناخواسته جلوگیری شود. همچنین رعایت اصول دقیق در سیم کشی دتکتور اعلام حریق و فاصله‌گذاری مناسب دتکتورها مطابق با استانداردها، امنیت ساختمان را به حداکثر می‌رساند. شرکت اسپین الکتریک با تجربه و تخصص در نصب و نگهداری سیستم‌های اعلام حریق، خدمات حرفه‌ای خود را در زمینه سیم کشی دتکتور و بازدیدهای دوره‌ای ارائه می‌دهد تا ایمنی و حفاظت کامل از جان و مال شما تضمین شود. در نهایت، توجه ویژه به سیم کشی دتکتور و بازدیدهای مستمر، کلید موفقیت در حفظ کارایی و اطمینان سیستم اعلام حریق است
سوالات متدوال
۱. سیم کشی دتکتور اعلام حریق چطور باید انجام شود؟
باید از کابل استاندارد استفاده و اتصالات صحیح برقرار شود تا سیستم به درستی کار کند و هیچ قطعی نداشته باشد.
۲. چرا بازدید دوره‌ای سیستم اعلام حریق مهم است؟
برای اطمینان از عملکرد درست، جلوگیری از خطا و هشدار اشتباه، و حفظ امنیت ساختمان ضروری است.
