در صنعت نفت و گاز که امنیت و پیشگیری از حوادث آتش‌سوزی یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها به شمار می‌رود، استفاده از دتکتورهای شعله (Flame Detectors) نقش کلیدی دارد. دتکتورهای شعله به‌عنوان نخستین خط دفاعی در برابر وقوع آتش‌سوزی، باید به‌درستی انتخاب و در چیدمان بهینه نصب شوند تا عملکرد دقیق و بی‌خطایی داشته باشند.
دتکتورهای شعله به طور کلی در دو خانواده اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
- دتکتورهای شعله تابشی: که تابش‌های ناشی از شعله را در طیف‌های مختلف مانند فرابنفش (UV)، مادون‌قرمز تک‌فرکانسی (Single Frequency IR)، ترکیبی UV/IR و مادون‌قرمز چندفرکانسی (Multispectral IR) اندازه‌گیری می‌کنند.
- دتکتورهای شعله تصویری: که با استفاده از دوربین‌های پیشرفته و الگوریتم‌های پردازش تصویر، شعله‌ها را به صورت تصویری تشخیص می‌دهند.
در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر هر یک از این دتکتورها و نکات مهم در طراحی چیدمان دتکتور شعله در صنعت نفت و گاز می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: طراحی چیدمان دتکتور شعله؛ رویکرد نوین در ۲۰۲۵
دتکتورهای شعله تابشی
دتکتور فرابنفش (UV)
دتکتورهای UV یکی از پرکاربردترین انواع دتکتورهای شعله تابشی هستند، زیرا تقریباً تمام شعله‌ها تابش UV ساطع می‌کنند. این دتکتورها سرعت بالایی در شناسایی آتش دارند اما به دلایل مختلف، محدودیت‌هایی هم دارند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای این نوع دتکتورها، حساسیت بالا به آلارم‌های کاذب ناشی از جوشکاری قوسی، اشعه ایکس و رعد و برق است. همچنین لایه‌های روغن یا دود ناشی از فرایندهای صنعتی می‌توانند روی پنجره دتکتور جمع شده و آن را از کار بیاندازند. به همین دلیل، دتکتورهای UV در محیط‌های پرآلودگی نظیر پالایشگاه‌های نفتی کمتر توصیه می‌شوند.
دتکتور مادون‌قرمز تک‌فرکانسی (Single Frequency IR)
دتکتورهای IR با تشخیص تابش حرارتی شعله‌ها، بسیاری از مشکلات دتکتورهای UV را برطرف کرده‌اند. این دتکتورها نسبت به آلودگی روغنی کمتر حساس هستند، اما تابش حرارتی اجسام داغ یا قطرات آب روی لنز دتکتور ممکن است باعث کاهش حساسیت یا آلارم‌های کاذب شوند.
این دتکتورها عمدتاً برای شناسایی آتش‌های هیدروکربنی که از احتراق گازهای CO₂ داغ ایجاد می‌شوند، بهینه شده‌اند و معمولاً نمی‌توانند تمام انواع شعله‌ها را پوشش دهند.
دتکتورهای ترکیبی UV/IR
دتکتورهای ترکیبی تلاش دارند نقاط قوت دتکتورهای UV و IR را با هم ترکیب کنند، اما این ترکیب گاهی محدودیت‌های هر دو فناوری را هم دارد. به عنوان مثال، آلودگی روغنی و دود می‌توانند دتکتور UV را کور کنند و همچنین مشکلات ناشی از تابش اجسام داغ در بخش IR باقی می‌ماند. به همین دلیل، این نوع دتکتورها در کاربردهای حساس و پیچیده صنعت نفت و گاز کمتر توصیه می‌شوند.
دتکتورهای مادون‌قرمز چندفرکانسی (IR3)
یکی از پیشرفته‌ترین دتکتورهای تابشی، نوع چندفرکانسی IR است که چند طول موج مادون‌قرمز را هم‌زمان تحلیل می‌کند تا آلارم‌های کاذب کاهش یابد و حساسیت افزایش پیدا کند.
اگرچه این فناوری نسبت به تابش جسم سیاه مقاوم‌تر است، اما در محیط‌های آلوده یا مکان‌های با تابش فلر، ممکن است حساسیت خود را از دست بدهد و خطاهای بیشتری ایجاد کند.
به همین دلیل در طراحی چیدمان دتکتور شعله، باید به دقت محل نصب و شرایط محیطی در نظر گرفته شود.
دتکتورهای شعله تصویری (Visual Flame Detectors)
دتکتورهای شعله تصویری نسل جدیدی از فناوری تشخیص آتش هستند که با بهره‌گیری از دوربین‌های پیشرفته و الگوریتم‌های پردازش تصویر، قادر به تشخیص دقیق و هوشمند شعله‌ها هستند. این دتکتورها می‌توانند هر بخش از میدان دید خود را جداگانه تحلیل کنند و تصاویر زنده شعله‌ها را به اپراتور نمایش دهند.
مزایای مهم این نوع دتکتورها عبارتند از:
- کاهش آلارم‌های کاذب به دلیل استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته تشخیص ویژگی‌های شعله
- امکان نظارت از راه دور با ارسال تصاویر زنده به اتاق کنترل
- مقاومت بیشتر در برابر منابع تابشی مزاحم مانند تابش CO₂ داغ یا جسم سیاه
با این حال، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد؛ به عنوان مثال، این دتکتورها قادر به شناسایی آتش‌های سوخت پاک (Clean-Burning Fires) مانند هیدروژن یا متانول نیستند.
بیشتر بخوانید: راهنمای 0 تا 100 انتخاب دتکتور شعله مناسب برای صنایع فرآیندی
اصول طراحی چیدمان دتکتور شعله در صنعت نفت و گاز
تحلیل ریسک و انتخاب نوع دتکتور
اولین گام در طراحی چیدمان دتکتور شعله، شناسایی نوع سوخت، شرایط محیطی و میزان ریسک آتش‌سوزی است. به عنوان مثال، در مناطق دارای سوخت‌های هیدروکربنی، دتکتورهای IR3 و تصویری اولویت دارند، در حالی که در محیط‌های سرپوشیده یا فضاهای با سوخت پاک، باید دقت بیشتری در انتخاب فناوری داشت.
تعیین محل نصب و جهت‌یابی دتکتورها
محل نصب باید به گونه‌ای انتخاب شود که دتکتورها میدان دید کاملی روی مناطق پرخطر داشته باشند. همچنین فاصله از منابع تابش مزاحم مانند فلرها یا توربین‌های گازی باید به‌دقت محاسبه شود تا از آلارم‌های کاذب جلوگیری شود.
پوشش دهی و تعداد دتکتورها
در طراحی چیدمان، باید اطمینان حاصل کرد که تمام نقاط حساس تحت پوشش دتکتورها قرار گرفته‌اند. تعداد دتکتورها و زاویه دید هر کدام باید به گونه‌ای باشد که کوچک‌ترین شعله یا جرقه در هر نقطه‌ای سریعاً شناسایی شود.
نگهداری و دسترسی آسان
دتکتورها باید در موقعیتی نصب شوند که دسترسی به آن‌ها برای پاکسازی پنجره‌ها و انجام تعمیرات آسان باشد، زیرا آلودگی و خاک‌گرفتگی می‌تواند عملکرد دتکتورها را به شدت کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
طراحی چیدمان دتکتور شعله در صنعت نفت و گاز، نیازمند شناخت عمیق از فناوری‌های موجود، شرایط محیطی و نوع سوخت مصرفی است. دتکتورهای شعله تابشی و تصویری هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که باید در طراحی سیستم‌های حفاظت از آتش به‌کار گرفته شوند.
برای دستیابی به بالاترین سطح ایمنی، استفاده ترکیبی و هوشمندانه از این فناوری‌ها همراه با چیدمان بهینه، بهترین راهکار است.
شرکت‌های فعال در صنعت نفت و گاز ، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و طراحی اصولی، می‌توانند سیستم‌های حفاظت از حریق با عملکرد بالا و کمترین آلارم کاذب را فراهم کنند تا امنیت تأسیسات و نیروی انسانی به بهترین شکل تضمین شود.
برای استعلام دقیق قیمت دتکتور شعله و قیمت دتکتور گاز از شرکت اسپین الکتریک، معمولاً باید مستقیماً با واحد فروش شرکت تماس بگیرید.
